Wat is gluten nou precies?
Gluten komt gigantisch veel voor in het gemiddelde, Nederlandse voedingspatroon. Het is een combinatie van eiwitten (glutenines & gliadines) die samen gluten vormt en voorkomt in brood, pasta, pizza, taart, koekjes en andere deegwaren. De ‘-en’ aan het einde van het woord ‘gluten’ doet in onze laaglandige grammatica vermoeden dat het woord ‘gluten’ meervoud is, maar het gaat hier om enkelvoud. Wedden dat je dát in ieder geval nog niet wist?
Gluten is dus de verzamelnaam voor een combinatie eiwitten en deze komt van nature voor in de granen tarwe, spelt, rogge en gerst. Haver wordt vaak als vijfde aan dit rijtje toegevoegd, maar haver is van zichzelf glutenvrij. Het komt in de productie echter vaak alsnog in aanraking met gluten (wat kruisbesmetting wordt genoemd), waardoor het niet langer glutenvrij genoemd mag worden.
Wat doet het?
Gluten is hét ingrediënt om brood, pasta, pizza, koekjes, cakejes en andere fijne dingen nog nét een stukje fijner mee te maken. Het zorgt voor elasticiteit in deze voedingsmiddelen en is daarom onmisbaar voor de prettige structuur die jij in die lekkere producten gewend bent. Luchtige croissants, stevig brood, fluffy pizzabodems: we hebben het allemaal te danken aan gluten. Maar juist omdat gluten zo veelzijdig is, wordt het ook gebruikt in sauzen, soepen, bewerkt vlees, kauwgom, medicijnen, limonade, lippenbalsem en nog heel veel meer. Best wel handig dus!
Maar wat is er niet goed aan gluten dan?
Als gluten zo veelvuldig in onze voeding aanwezig is, waarom is het dan opeens zo’n ding? Wat is er mis mee? Nou, in principe helemaal niets, ténzij je bijvoorbeeld coeliakie hebt, zoals ik. Coeliakie (wat je uitspreekt als seu-lie-ja-kíé) is een chique woord voor het foutje in mijn auto-immuunsysteem dat er voor zorgt dat gluten als ‘indringer’ wordt bestempeld zodra het mijn lichaam betreedt. Hierdoor ontstaat een ontstekingsreactie in de darmvlokken die zich in mijn dunne darm bevinden. Alle alarmbellen gaan dan af en mijn lichaam doet er alles aan om de indringer te bestrijden, waardoor ik erg ziek word. Het is daarom heel belangrijk dat er geen enkel spoortje gluten in mijn systeem terecht komt. Ik volg daarom een levenslang glutenvrij dieet; medicijnen of andere oplossingen zijn er nu nog niet.
Gelukkig is deze aandoening vrij zeldzaam en heeft maar ongeveer 1 op de 100 Nederlanders hier last van. Daarnaast is er nog een groep mensen waarbij het lichaam ook reageert op gluten, zonder dat er sprake is van coeliakie. Deze mensen hebben dan bijvoorbeeld last van glutensensitiviteit of de Ziekte van Dühring. Ook deze mensen kunnen gezondheidswinst behalen door een dieet zonder gluten te volgen.
Zijn gluten goed voor jou?
De kans is groot dat jij gluten wél gewoon verdraagt, zelfs wanneer je soms een opgeblazen gevoel of buikpijn krijgt na het eten van brood, pasta of pizza. Sterker nog: voordat ik de diagnose coeliakie kreeg (nu 4 jaar geleden – voor die tijd at ik gewoon gluten) had ik niet eens specifiek last van producten mét gluten. Ik voelde me over all gewoon heel slecht, mijn klachten kwamen niet spontaan opzetten na het eten van een tosti, een pizza (of 2) of een croissantje.
Ben je bang dat je toch niet goed tegen gluten kunt? Ga dan zo snel mogelijk kletsen met je huisarts. Die kan namelijk een hele simpele antistoffentest bij je doen door middel van het prikken van bloed. Voor het resultaat van deze bloedtest is het echter wel van belang dat je op het moment van testen wél een goede hoeveelheid gluten binnen krijgt (uitgesmeerd over een langere periode), dus blijf dit eten of voeg gluten weer toe aan je voedingspatroon. Wanneer je (al) glutenvrij eet is de test niet langer betrouwbaar, omdat de antistoffen in je bloed dan nergens op hoeven te reageren en coeliakie met die simpele test niet langer aantoonbaar is. Niet zelf gaan klooien met-zonder gluten dus.
Gevaarlijk
Het is écht heel erg belangrijk – ik kan dit niet vaak genoeg benadrukken – dat je niet zonder doktersadvies overschakelt op een dieet zonder gluten, omdat je daarmee hele serieuze tekorten kunt creëren. Voedingsmiddelen mét gluten zijn namelijk ook vaak de producten waar we onze vezels, ijzer, jodium, vitamine B1 en foliumzuur uit halen. Belangrijke stoffen die je gewoon keihard nodig hebt. Ga je gluten zomaar schrappen? Dan is de kans groot dat je een hoop belangrijke stoffen mis loopt en meer schade aanricht dan je lief is. En geloof me: dat wil je echt niet.
Je hebt maar één lijf en één leven, dus ga daar verstandig mee om. Ben je bang dat je coeliakie hebt? Bel je huisarts en maak een afspraak!
Glutenvrije interviews
Hoewel ik niemand anders coeliakie toe wens, ben ik toch wel blij dat ik niet als enige de Sjaak ben. Door onze gemeenschappelijke afwijking heb ik namelijk Carlijn leren kennen, van het allergieplatform Foodless. Zij interviewde mij over mijn glutenvrije ervaringen tot nu toe! Het werd een tweedelige reeks vol antwoorden op vragen die na het lezen van alle info hierboven zomaar bij jou gerezen zouden kunnen zijn. Meer weten? Lees dan vooral hier verder:
- Het glutenvrije leven van Joy Bouwmeester (DEEL 1)
- Het glutenvrije leven van Joy Bouwmeester (DEEL 2)
